Oświetlenie zewnętrzne posesji często jest traktowane po macoszemu. Albo instalowana jest lampa z łącznikiem sterującym zlokalizowanym wewnątrz domu, albo klient decyduje się na oprawę z czujnikiem ruchu i sprawa jest załatwiona.

A przecież mamy co najmniej kilka możliwości, aby sterowanie zewnętrznym oświetleniem było zarówno wygodne, funkcjonalne jak i dopasowane do zmieniających się warunków zewnętrznych oraz potrzeb domowników.

Opiszę poniżej kilka rozwiązań z przykładowymi zastosowaniami. Niektóre układy sterowania równie dobrze sprawdzą się w zupełnie innych przypadkach.

[DYGRESJA ON]

Zanim zaproszę Cię do lektury w tytułowym temacie, chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że poniższy wpis jest specyficzny. Z kilku powodów:

1. Jest to w pewnej mierze zestawienie kilku koncepcji, które już były omawiane na blogu, ale przy okazji innych zastosowań: Garażowe (r)ewolucje, Programator czasowy
2. Artykuł został już opublikowany. Nie na blogu, nie na stronie www, a w… magazynie Elektroinstalator (nr 03/2018), w którym od czasu do czasu znajdziesz artykuły mojego autorstwa. 🙂
3. Treść artykułu była kierowana do zawodowych elektroinstalatorów. Postanowiłem opublikować go na blogu w (prawie) niezmienionej formie. Jeśli będziesz potrzebował większej ilości szczegółów, omówienia podstaw, to zapraszam do artykułów wspomnianych w pkt. 1.

[DYGRESJA OFF]

To tyle jeśli chodzi o wstęp. 🙂

Zaczynamy!

Czujnik ruchu + łącznik

Już samo połączenie idei czujnika ruchu i łącznika daje ciekawy rezultat. Wyobraź sobie oświetlenie zewnętrzne podejścia do domu w postaci reflektora, które typowo jest sterowane przez czujnik ruchu. Jest to wygodne, zarówno dla gospodarza jak i jego gości.
Są jednak sytuacje, gdzie klient chciałby, żeby oświetlenie było cały czas załączone, np. wykonuje pewne prace na zewnątrz, które mogą być niezauważalne dla czujnika, a jednak oświetlenie jest non-stop potrzebne. W takim przypadku użytkownik za pomocą łącznika  podaje napięcie do lampy z pominięciem czujnika ruchu.
Może być przydatna również funkcjonalność całkowitego wyłączenia oświetlenia przykładowo w trakcie wichury, gdzie duża ilość przemieszczających się liści i śmieci może zakłócić działanie sensora, powodując nieustanne załączanie i wyłączanie oświetlenia.

Łącznik trójpozycyjny widoczny na schemacie, można zastąpić „schodowym” czyli bez opcji całkowitego wyłączenia oświetlenia. Wtedy, będziemy dokonywali wyboru pomiędzy pracą poprzez czujnik ruchu, a oprawą załączoną na stałe.

Należy tutaj pamiętać, że to połączenie jest do zrealizowania przede wszystkim w układach z oddzielnym czujnikiem i oprawą. W zintegrowanych oprawach z czujnikiem ruchu nieraz nie ma dostępu do wewnętrznego okablowania i załączenie oświetlenia z pominięciem detektora ruchu może być problematyczne.

Czujnik zmierzchu

Tutaj sterownie jest proste i w przypadku domowych rozwiązań dotyczy w szczególności oświetlenia dekoracyjnego zamontowanego np. wokół ogrodu lub pomiędzy kostką brukową wzdłuż podejścia od furtki do drzwi. Gdy tylko poziom oświetlenia na zewnątrz będzie niższy od zadanej wartości, oprawy zostaną załączone.
Zaletą tego rozwiązania jest załączanie się oświetlenia nie tylko w nocy, ale też w przypadku złych warunków atmosferycznych.

Czujniki można kupić w różnych konfiguracjach. Powyższy rysunek przedstawia schemat podłączenia montowanej na szynie TS35 czujki zmierzchu z wyprowadzoną zewnętrzną sondą w szczelnej obudowie.

Czujnik zmierzchu + timer

Pójdźmy o krok dalej.
To fajnie, że czujnik zmierzchu automatycznie zapala światło w odpowiednim momencie, ale czy na pewno chcemy, żeby oprawy świeciły się całą noc? W jakim celu mają oświetlać podejście np. w godzinach od 00:00 do 06:00? Dla intruza?

Z pomocą przychodzi tutaj programator czasowy (timer), który wpięty w szereg wraz z czujnikiem zmierzchu, będzie odcinał napięcie o odpowiednich godzinach. Może to być dowolny programator, prosty mechaniczny dobowy, a także bardziej zaawansowany, acz wciąż niedrogi timer tygodniowy ze szczegółowymi ustawieniami dotyczącymi każdego dnia tygodnia osobno.

Powyższy rysunek przedstawia schemat połączeń w oparciu o programator tygodniowy, montowany na szynie TS35. Oprawy będą świecić tylko wtedy jeśli oba podzespoły: czujnik zmierzchu i programator czasowy na to pozwolą.

Czujnik zmierzchu + timer + łącznik

Poprzedni przypadek jest funkcjonalny, aczkolwiek nie uwzględnia czynnika ludzkiego. Co w przypadku, gdy w drodze wyjątku trzeba będzie zaświecić światło późną nocą? Albo gdy ulegnie uszkodzeniu jedno z urządzeń sterujących?

Dodajemy do układu łącznik schodowy i mamy sprawę załatwioną.

Na życzenie, napięcie jest doprowadzane do opraw z pominięciem naszego misternie przygotowanego układu sterującego.

Zegar astronomiczny

Źródło: findernet.com

To urządzenie może z powodzeniem zastąpić czujnik zmierzchu. Zegar astronomiczny na podstawie podanych na etapie konfiguracji współrzędnych geograficznych, oblicza godzinę wschodu i zachodu słońca w każdym dniu roku. W swoich obliczeniach uwzględni też dwukrotną w ciągu roku zmianę czasu.

W oparciu o te dane, urządzenie będzie sterowało załączaniem opraw oświetleniowych. Zegary astronomiczne najczęściej posiadają możliwość konfiguracji godziny przełączenia styku sterującego i umożliwiają przykładowo załączenie oświetlenia pół godziny przed zachodem słońca, kiedy już może być dość ciemno na zewnątrz i wyłączenie pół godziny po wschodzie.
Zaawansowane zegary mają też opcję zdefiniowania przerwy przez kilka godzin w nocy, także nie trzeba tutaj stosować dodatkowego programatora w celu rozszerzenia funkcjonalności opisanej w poprzednich rozdziałach. Sposób podłączenia zegara astronomicznego jest bardzo zbliżony do zaprezentowanego na Rys. 3 i 4 podłączenia programatora czasowego.

W przeciwieństwie do czujnika zmierzchu, nie posiada on zewnętrznych sond, które mogą ulec zabrudzeniu lub uszkodzeniu.
Rozwiązanie to ma jeden minus, który trzeba uwzględnić. Nie załączy oświetlenia, gdy na zewnątrz są czarne chmury i w efekcie mrok w trakcie dnia. Czy jest to rzeczywiście problem? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Warto jednak znać plusy i minusy tego, jak i każdego innego rozwiązania.

Inna funkcjonalność

Powyższe przykłady, jeśli chodzi o drobną automatykę w sterowaniu zewnętrznymi oprawami, nieomal wyczerpują temat. Można zastanowić się jeszcze nad jedną opcją. Mianowicie, sterowanie oświetleniem bezprzewodowo, za pomocą pilota lub aplikacji w telefonie.

Zostawmy jednak rozwiązania bezprzewodowe na inny artykuł.

Podsumowanie

Kluczowe w trakcie wykonywania tego typu układów jest zaplanowanie odpowiedniej liczby przewodów poprowadzonych np. z rozdzielnicy na elewację budynku i/lub z rozdzielnicy do łącznika. Trzeba mieć na uwadze nie tylko zasilanie urządzeń, ale też zewnętrzne sondy jak w przypadku niektórych czujników zmierzchu. Samo podpięcie urządzeń jest wtedy jedynie postawieniem kropki nad „i”.

Czy mimo tego, po przeczytaniu tego artykułu zadajesz sobie teraz pytanie: Po co to wdrażać i komplikować sobie życie? Klient przecież może nie wiedzieć o tych rozwiązaniach i będzie zadowolony ze zwykłego łącznika.

To prawda, wiele zależy od klienta. Jeśli jednak nawet niezorientowanemu zaproponujesz kilka opcji, tak naprawdę nic nie tracisz. A możesz zyskać, zarówno w jego oczach, jak i w swoim portfelu.