Uziemienie czyli o elektryce bez potencjału
Uziemienie jest jednym z ważniejszych elementów w dziedzinie elektryki. Niby w przewodach uziemiających nie ma napięcia, ani nie powinien w nich płynąć prąd elektryczny, a jednak… W każdym mieszkaniu, domu (przynajmniej w nowym budownictwie) prowadzone są setki metrów przewodów uziemiających. W jakim celu? Co to znaczy, że gniazdko, urządzenia są uziemione? Jakie są zagrożenia związane z brakiem uziemienia? W jaki sposób można uziemić instalację elektryczną?
Na te i na wiele innych pytań, szanowny czytelniku, odpowiem mniej lub bardziej szczegółowo w niniejszym artykule.
| Temat ten należy do zbioru artykułów o podstawach elektryki, jednak niektóre pojęcia używane w tym artykule mogą być dla Ciebie nieznane. W celu uzupełnienia wiedzy, zajrzyj do wcześniejszych artykułów znajdujących się w Akademii Elektryka. |
Co to znaczy że instalacja elektryczna jest uziemiona?
Mógłbym napisać, że odpowiedź na to pytanie zawarta jest w samym pytaniu, ale to byłoby zdecydowanie zbyt duże uproszczenie 🙂 .
Wyobraź sobie dom. Dom w którym do każdego gniazdka, do każdej lampy, oprócz przewodu fazowego i neutralnego, dzięki którym możemy zasilić elementy elektryczne, doprowadzone są przewody uziemiające. Przewody te – zwykle – nie wpływają na pracę urządzeń. Są za to, wszystkie bez wyjątku, ze sobą połączone bez pośrednictwa jakichkolwiek podzespołów elektrycznych.
Połączenie przewodów uziemiających (ochronnych) zwykle wykonuje się w domowej rozdzielnicy, a stamtąd, pojedynczym przewodem wprost do metalowego elementu połączonego z… ziemią.
Jaki cel temu przyświeca?
Uziemienie wykonuje się z dwóch powodów:
- ochronnych – główna przyczyna stosowania uziemień w domowych instalacjach
- roboczych – w celu poprawnego funkcjonowania urządzeń elektrycznych (w domach nieliczne urządzenia wymagają uziemienia do poprawnej pracy np. zasilacze komputerowe)
Nas głównie interesuje bezpieczeństwo, co generuje kolejne pytanie: Niby w jaki sposób drut wbity w ziemię może nas przed czymkolwiek ochronić?
Zacznę może od początku. Przyjmijmy założenie, że ziemia, grunt, posiada potencjał elektryczny na poziomie 0V (i jest to prawda w 99.99% przypadków, a o pozostałych sytuacjach piszę tutaj). Czyli jeśli wbiję w ziemię drut, to we wszystkich przewodach uziemiających poprowadzonych w domu nie będzie potencjału elektrycznego.
Idąc dalej, poprzez gniazdka lub złączki elektryczne (w lampach) podpinamy te przewody do urządzeń. Wewnątrz tychże urządzeń, przewody ochronne (uziemiające) połączone są najczęściej z obudową (metalową) lub z jakimkolwiek innym metalowym elementem, który podczas normalnej pracy urządzenia jest łatwo dostępny dla człowieka i tym samym nie może znajdować się pod napięciem.
Świetnie! Skoro podłączyliśmy obudowę do gruntu którego potencjał wynosi 0V, to obudowa też będzie miała taki potencjał, prawda? Prawda. Jeśli obudowa ma potencjał zerowy i my mamy potencjał zerowy, to gdy dotkniemy obudowy, żaden prąd nie popłynie, czyli porażenie prądem nam nie grozi.
Jeśli obudowa urządzenia nie jest podpięta do przewodu uziemiającego, a wewnątrz urządzenia z powodów nieznanych, nastąpi “przebicie” i na obudowie pojawi się potencjał elektryczny, to potencjał ten jako, że nie jest połączony w żaden sposób z ziemią (pośrednio lub bezpośrednio), nie ma dokąd “uciec”.
Ryzyko jest zatem oczywiste. Podchodzi człowiek, który posiada potencjał elektryczny na poziomie 0V, dotyka, chcąc nie chcąc, obudowy która posiada potencjał 230V, co w efekcie powoduje, że przez osobnika zaczyna płynąć niebezpieczny dla zdrowia i życia prąd.
Podsumowując odpowiedź na to pytanie. Połączenie wszystkich urządzeń z ziemią, w efekcie uniemożliwia długotrwałe utrzymywanie się potencjału elektrycznego na obudowach (i innych elementach), które są dostępne dla człowieka podczas normalnej pracy urządzenia (czyli gdy obudowa jest zamknięta). W przypadku powstania przebicia elektrycznego na obudowę, gdy ta ostatnia jest uziemiona, powstanie zwarcie w obwodzie, co w konsekwencji spowoduje zadziałanie wyłącznika nadprądowego (nie wspominając już o wyłączniku różnicowo-prądowym, jeśli oczywiście takowy jest zainstalowany) w domowej rozdzielnicy i rozłączenie napięcia zanim ktokolwiek dotknie obudowy.
Oznaczenia i symbole
W przypadku przewodów możesz się spotkać z dwoma podstawowymi oznaczeniami:
- PE – oznaczenie przewodu ochronnego (kolor żółto-zielony – więcej w artykule)
- PEN – oznaczenie przewodu neutralnego, który pełni jednocześnie funkcję przewodu ochronnego (kolor niebieski)
Jeśli mowa o symbolach, to w przypadku uziemienia napotkasz najczęściej dwa z nich:
 |
Ogólny symbol uziemienia (symbol WiFi z wbitym od góry kijkiem 🙂 ) |
 |
Symbol oznaczający zacisk uziemiający, który pełni jednocześnie funkcję ochronną przed porażeniem |
W wielu urządzeniach (bardzo często w “małych” AGD), zamiast wtyczki zasilającej z uziemieniem, zauważysz wtyczkę, w której nie ma otworu na bolec uziemiający. To wcale nie oznacza, że urządzenie nie posiada ochrony przed porażeniem elektrycznym. Na obudowie urządzenia zwykle znajduje się tzw. tabliczka znamionowa na której możesz napotkać na symbol dwóch kwadratów (jeden wewnątrz drugiego). To oznacza, że urządzenie nie posiada dostępnych elementów przewodzących (obudowa najczęściej wykonana z plastiku) i co za tym idzie nie ma potrzeby jego uziemienia.
UWAGA!
Obecność wtyczki bez otworu na bolec uziemiający nie jest jednoznaczne z tym, że urządzenie posiada właściwą ochronę przed porażeniem. Tylko powyższy symbol o tym fakcie informuje.
Układy sieci elektrycznych, a uziemienie
Jeśli chodzi o domowe instalacje elektryczne, to mamy cztery podstawowe układy sieci. Podstawową różnicą pomiędzy nimi jest sposób wykonania uziemienia:
- Sieć zasilająca bez instalacji uziemiającej (fachowo TN-C).
- Sieć zasilająca z osobną instalacją uziemiającą w obrębie mieszkania / domu. W domowej rozdzielnicy przewody neutralne i ochronne są łączone ze sobą (TN-C-S).
- Sieć zasilająca z osobną instalacją uziemiającą, uziemioną w tym samym miejscu co punkt neutralny transformatora (TN-S).
- Sieć zasilająca z osobną instalacją uziemiającą, uziemioną w innym miejscu niż punkt neutralny transformatora (TT).
Spytasz pewnie: Punkt neutralny transformatora? Przewód neutralny uziemiony? O co kaman? 🙂
Pozwolę sobie to wyjaśnić w bardzo podstawowym zakresie w pierwszym omawianym układzie sieci. Miej na uwadze jednak, że wiedza nt. funkcjonowania transformatora nie jest Ci potrzebna do zrozumienia teorii związanej z uziemieniem.
1. Sieć zasilająca bez instalacji uziemiającej (TN-C)
Oto rysunek na którym będę bazował we wszystkich przykładach.
Mamy transformator czyli element znajdujący się niedaleko mieszkania domu, który doprowadza zasilanie do okolicznych domostw. Dla uproszczenia założyłem tutaj transformator jednofazowy (zamiast trójfazowego).
Poprzez uzwojenie transformatora (4 połączone ze sobą półkola na rysunku) dostarczane jest napięcie na przewód fazowy (brązowy). Przewód niebieski – neutralny – podłączony jest od drugiej strony uzwojenia i również jest uziemiony przy transformatorze (to tzw. punkt neutralny). Dzięki temu potencjał elektryczny na przewodzie neutralnym wynosi 0V, a napięcie pomiędzy przewodem fazowym i neutralnym jest jedynie zależne od potencjału elektrycznego wytworzonego przez transformator.
Ok, trochę zbaczam z tematu, to nie jest aż tak istotne.
Rysunek uprościłem do maksimum i usunąłem wszystkie elementy, które znajdują się pomiędzy transformatorem, a pralką czyli bezpieczniki, wyłączniki nadprądowe, gniazdka itp. Nie są one w tym temacie potrzebne. Jako, że przewód neutralny (N) pełni również funkcję ochronną (PE) oznaczany jest tutaj skrótem PEN.
Druga rzecz, mamy pralkę z której wyprowadzone są trzy przewody:
- przewód fazowy i neutralny służący do zasilania silnika i elektroniki urządzenia
- przewód ochronny podpięty wewnątrz pralki do jej obudowy
Jak to jest realizowane, że z pralki wychodzą 3 przewody, a w tym układzie sieci są tylko dwa? Odpowiedź znajdziesz na symbolicznym rysunku podpięcia przewodów w gniazdku (po prawej stronie) oraz szerzej w artykule o gniazdku elektrycznym.
Układ sieci TN-C jest spotykany najczęściej w komunistycznym budownictwie mieszkaniowym, gdzie najwidoczniej nie znano pojęcia przewód ochronny.
W pierwszej chwili można pomyśleć, że skoro przewód neutralny jest uziemiony, to po co dodatkowo przewód ochronny, który też ma być uziemiony? Dlatego, że wszystko jest fajnie, gdy jest fajnie. A jak się coś wydarzy np. przerwany zostanie przewód neutralny z dowolnego powodu np. płynął zbyt duży prąd, przegrzał się i upalił.
Wtedy urządzenie wyłączy się ponieważ obwód elektryczny zostanie przerwany, ale w związku z brakiem uziemienia przewodu neutralnego, jest duża szansa, że przez pralkę (lub dowolne załączone w tej chwili urządzenie) napięcie z przewodu fazowego pojawi się na przewodzie neutralnym (tzw. upalone zero). Skoro mamy napięcie na przewodzie neutralnym, to mamy i na przewodzie ochronnym podpiętym do obudowy pralki. A więc na obudowie pojawia się 230V, co stanowi śmiertelne zagrożenie. Czyli nie jest dobrze.
2. Sieć zasilająca z osobną instalacją uziemiającą w obrębie mieszkania / domu. W domowej rozdzielnicy przewody neutralne i ochronne są łączone ze sobą (TN-C-S)
Pewnym ulepszeniem jest wykonanie instalacji elektrycznej w układzie TN-C-S. Okej, do mieszkania doprowadzone masz jedynie dwa przewody, ale w domowej rozdzielnicy przewód ochronno-neutralny (PEN) może zostać podzielony na dwa (jest to tzw. punkt rozdziału), przewód neutralny i przewód ochronny. Co to daje z punktu bezpieczeństwa?
Zanim odpowiem na pytanie, na zdjęciu powyżej widać dwie listwy zaciskowe w domowej rozdzielnicy. Do jednej połączone są wszystkie przewody ochronne, a do drugiej wszystkie przewody neutralne. W układzie TN-C-S właśnie w tym punkcie poprzez połączenie listw zaciskowych dokonuje się połączenia przewodów PE z przewodami N.
Jeżeli przerwanie przewodu neutralnego nastąpi przed punktem rozdziału, to mamy powtórkę z rozrywki. Napięcie przez przewód fazowy, urządzenie, dostaje się na przewód neutralny, a stamtąd na przewód ochronny i jest pozamiatane. Ale jest nadzieja…
Jeśli uszkodzenie przewodu neutralnego nastąpi za punktem rozdziału czyli gdzieś na terenie mieszkania / domu, to bez względu na miejsce wystąpienia awarii, na przewodzie ochronnym, a co za tym idzie i na obudowach urządzeń nie pojawi się napięcie elektryczne.
Najlepszym, książkowym rozwiązaniem w sytuacji zastosowania tego typu układu, jest uziemienie punktu rozdziału. Wtedy bez względu na miejsce uszkodzenia przewodu neutralnego, na przewodzie PE nie pojawi się napięcie.
I wszystko byłoby super, ale uziemienie punktu połączenia listwy zaciskowej PE i N jest czasem trudne do zrealizowania szczególnie w wielopiętrowych budynkach mieszkalnych.
3. Sieć zasilająca z osobną instalacją uziemiającą, uziemioną w tym samym miejscu co punkt neutralny transformatora (TN-S)
Ten układ sieci posiada trzy przewody poprowadzone od samego transformatora, aż do urządzenia. Przewód neutralny i ochronny uziemione są w tym samym miejscu, przy transformatorze. Z tym, że w przewodzie neutralnym podczas normalnej pracy płynie prąd elektryczny. Natomiast w przewodzie ochronnym gdy wszystko jest ok oprócz zerowego potencjału, na całej długości nie płynie prąd.
Uszkodzenie przewodu neutralnego w dowolnym miejscu nie wpływa w żaden sposób na przewód ochronny, także poza tym, że urządzenia elektryczne przestają działać, można spać spokojnie 🙂 .
4. Sieć zasilająca z osobną instalacją uziemiającą, uziemioną w innym miejscu niż punkt neutralny transformatora (TT)
Układ TT sieci elektrycznej pod względem bezpieczeństwa jest dość podobny do układu TN-S.
Różnica jest taka, że z listwy zaciskowej ochronnej wyprowadzony jest przewód ochronny (powyżej z tulejką niebieską), który jest uziemiony w zupełnie innym miejscu niż punkt neutralny transformatora. Ten układ sieci stosowany jest często w domach jednorodzinnych, gdzie uziemienie jest wykonywane dla każdego domu z osobna (patrz rozdział ‘Sposoby uziemienia budynków’).
Żeby z formalności stało się zadość, przerywamy przewód neutralny. Nie ma to najmniejszego wpływu na instalację ochronną.
Trochę ostrożności nie zaszkodzi
No dobrze, jest sytuacja. Stare budownictwo, kupiłeś niedawno mieszkanie. Chcesz wymienić żarówkę w lampie z metalową obudową, która pamięta czasy II Rzeczpospolitej. Nie masz (lub nie masz wiedzy o) wykonanej instalacji uziemiającej. W jaki sposób dowiedzieć się czy obudowa lampy nie posiada groźnego potencjału elektrycznego?
Po pierwsze nie chwytaj lampy otwartą dłonią! Po drugie, możesz się posłużyć próbnikiem napięcia (artykuł), możliwe, że ten sposób okaże się wystarczający. Jeśli nie posiadasz tego narzędzia pod ręką, lub użyłeś go i nic nie wskazał, nie rzucaj się na głęboką wodę. Najpierw dotknij na ułamek sekundy obudowy lampy wierzchnią warstwą dłoni. Jeśli nawet będzie tam potencjał elektryczny to co prawda odczujesz to, natomiast całość będzie trwać ułamek sekundy i nie ma tutaj mowy o zagrożeniu dla zdrowia człowieka. Jest to stary sposób elektryków na sprawdzenie potencjału i warto go znać, zanim złapiesz otwartą dłonią element, który może znajdować się pod napięciem (złapanie wewnętrzną warstwą dłoni metalowego elementu pod napięciem, grozi wystąpieniem skurczu i trwałym złapaniem elementu od którego chcielibyśmy się uwolnić).
Możesz powiedzieć, że sytuacja wręcz nierealna. A ja na to odpowiem, że wszystkich sytuacji nie da się przewidzieć, a w życiu trzeba być ostrożnym. Urządzenia z metalową obudową są wszędzie (np. lodówki, pralki, lampy) bez względu na rocznik budynku w którym obecnie przebywasz.
Sposoby uziemienia budynków
Na początku artykułu wspomniałem, że wszystkie elementy elektryczne są uziemione w ten sposób, że są fizycznie połączone z ziemią (gruntem). Od razu informuję, że wyprowadzenie z domu przewodu uziemiającego wprost do ziemi i na tym zakończenie sprawy nie jest dobrym, ani skutecznym rozwiązaniem. Przewód uziemiający należy połączyć z czymś co będzie miało dużo większą powierzchnię styku z ziemią i będzie odporne na wilgoć i zmiany temperatur przez dziesiątki lat. Ten element to tzw. uziom.
Powierzchnia styku z ziemią jest istotna jeśli chodzi o rezystancję uziemienia. Im mniejsza rezystancja tym lepiej (tym szybciej ewentualny potencjał elektryczny, który w wyniku uszkodzenia powstanie np. na oprawie lampy, zostanie zrównany do zera).
No to co mamy do dyspozycji? Aktualnie jest kilka popularnych rozwiązań wykonywania uziomów, wymienię kilka z nich:
- Kilkumetrowy pręt wbity w ziemię zakończony od góry złączem do podpięcia przewodu uziemiającego. Długość pręta jest uzależniona od rodzaju gruntu. Im opór elektryczny gruntu jest niższy tym pręt może być krótszy.
W wielu przypadkach zastosowanie tego typu uziomu może być niewystarczające, ze względu na zbyt małą powierzchnię styku z ziemią i co za tym idzie duży opór elektryczny.
-
Zastosowanie bednarki czyli taśmy wykonanej ze stali. Za pomocą bednarki wykonuje się tzw. otok czyli prowadzi się go dookoła domu ok. 80-100cm pod ziemią. Bednarkę w jednym miejscu wyprowadza się pionowo w górę i za pomocą złącza wykonuje połączenie z głównym przewodem uziemiającym wyprowadzonym z instalacji elektrycznej.
- Połączenie przewodu uziemiającego z prętem, który jest wyprowadzony ze zbrojenia fundamentu budynku. Czyli w skrócie, połączenie uziemienia z fundamentem, który ma sporą powierzchnię styku z gruntem i w dodatku nie wymaga dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Trzeba tylko o tym pomyśleć na etapie wykonywania fundamentów 🙂 .
Podsumowanie
No i tym pięknym sposobem udało Ci się dotrzeć do końca artykułu. Oczywiście temat nie jest wyczerpany. Nie wspomniałem o przekrojach przewodów ochronnych, głównych szynach uziemiających, połączeniach wyrównawczych lub choćby o upaleniu przewodu neutralnego w instalacji trójfazowej (wtedy do urządzenia zamiast napięcia 230V doprowadzone jest 400V, dlaczego?). Myślę, że na początek to wystarczy i jednocześnie mam nadzieję, że jesteś usatysfakcjonowany(a) powyższym transferem wiedzy. (Jeśli tak, kliknij proszę Lubię to! poniżej).
Źródła rysunków uziomów: metalinstal, elkobis
Wyjaśnienie bardzo fajne ale ze względu na brak wiedzy o sposobie wykonania instalacji podstawowa wiedza nie wystarczy, nawet dobry fachowiec ma problemy żeby od ręki to ogarnąć, jakość wykonania instalacji elektrycznych z przed 30 lat jest marna.
Mam jeszcze jedno pytanie, zasadnicze. Nie mam uziemienia w domu jednorodzinnym. Dom nie jest mój, ale właśnie kopię dół, aby położyć bednarkę i na czterech rogach – mniej więcej, powbijać dedykowane szpilki. Na końcu oczywiście i tak przyjdzie elektryk, który wszystko zmierzy. Ja wykonam tylko “czarną robotę” i na wszelki wypadek, odpowiednio głęboko, na zapas głębiej wbijając szpile udarem.
I teraz zasadnicza kwestia, wyprowadzę bednarkę i podłączę – skręcę dedykowanym zaciskiem z uchwytem do ściany domu. Całość finalnie zamknięta będzie w puszcze. Czy mogę użyć od miejsca, gdzie kończy się bednarka w puszce i dalej podłącza się przewód np. miedziany izolowany właściwy, uziemiający, który biegnie do skrzynki rozdzielczej a stamtąd rozprowadzany jest na instalacje … CZY MOGĘ UŻYĆ zamiast jedno żyłowego o odpowiednim przekroju przewodu – drutu miedzianego TRZY lub PIĘCIO ŻYŁOWEGO, połączonego na końcach w jedną całość, który w sumie dałby wymagany przekrój, np. 5 x 3,5 = 17 lub 3 x 6 = 18 ???
Chodzi mi o to, czy powinna to być jedna żyła w jednym kawałku – jako jeden przewód, czy można zastosować jeden przewód wielożyłowy np. drut miedziany? Oczywiście, chodzi mi o przewody elektryczne. Pewnie i tak kupię w jednym kawałku nowy przewód. Mam jednak sporo starych przewodów i kabli miedzianych, które ew. ewentualnie, ewentualnie, ewentualnie mógłbym wykorzystać. Są w niezłym stanie.
Ciekawi mnie też, czy coś takiego jest w ogóle dopuszczone a przede wszystkim, jak to wygląda z punktu widzenia elektryków. Byłem na różnych forach i blogach … i często trudno się połapać w tym, co piszą autorzy. Stosują uproszczenia, jakieś potoczne zwroty itd. Tutaj wszystko opisane jest klarownie i co ważne, precyzyjnie, logicznie z oznaczeniami bez uogólnień i stosowania potocznych sformułowań Józka z krzaków.
Nie znam układu instalacji elektrycznej w tym domu. Wiem, że jest to instalacja 3-fazowa. Spotkałem się z następującym przypadkiem:
Chcąc podłączyć lampę do przygotowanego przewodu na tarasie budynku, wyłączyłem bezpiecznik zabezpieczający ten obwód. Sprawdziłem że na przewodzie fazowym nie ma napięcia. Mogłem bezpiecznie dotykać przewody fazowy i neutralny. Gdy jednak podczas pracy przypadkowo zetknąłem L i N, “wyskoczyło” główne zabezpieczenie budynku (nie umiem określić rodzaju bezpiecznika). Czym to można wytłumaczyć?
Witam Mam pytanie odnośnie rozdziału TN-C. Otóż położyłem kabel wlz od złącza do budynku 4-żyłowy. Jak się później zorientowałem mam już rozdział na TN-S zrobiony w szkrzynce przyłączeniowej (od strony transformatora przychodzi 4x35mm2). Z kursu wiem że “książkowy układ TN-S też to nie jest”. Pytanie moje czy odkopać wlz i wymienić na 5-żyłowy czy może zostawić go i dokonać ponownego rozdziału na TN-C-S w rozdzielnicy?
W końcu załapałem. Brawo Ty. Szacun, że taka wiedza jest za darmo.
Szkoda, że w szkołach i na uczelniach wykładowcy z branży elektrycznej nie przekazują wiedzy w tak przystępny sposób. Gratulacje dla Autora,
Świetnie wyjaśnione, dzięki serdeczne!
Najlepsza strona dla mnie jako laika. Wszystko wytłumaczone na chłopski rozum. Nie tylko fachowa literatura
W jaki sposób uziemić instalację podpiętą do off-grid
Cześć mam pytanie.
Jeżeli w sieci TN-C-S mamy przerwany przewód neutralny przed rozdziałem PEN i nastąpi przebicie to jak obwód dokładnie się zamyka? (rozdział PEN mamy uziemiony)
Prąd płynie przewodem neutralnym i w punkcie rozdziału odpływa do ziemi? I ziemią płynie do punktu neutralnego transformatora? Czy prąd rozpływa się w masie ziemi w naszym uziemionym punkcie.
Witam, mam pytanie dotyczące podłączenia przewodów w rozdzielnicy i w gniazdkach. Mam instalacje mieszana czyli w pokojach są poprowadzone przewody 2 żyłowe a w łazience i kuchni 3 żyłowe. Czy w pokojach mogę połączyć przewód N z bolcem w gniazdkach a w łazienkach prowadzić do rozdzielnicy 3 przewody osobno?. I jak to podłączyć w rozdzielnicy, czy mogę przewód N z pokojów połączyć z N o PE z łazienki i kuchni?. Nie wiem czy moja instalacja ma do licznika poprowadzone 2 czy 3 przewody. Co w takim przypadku najlepiej zrobić w rozdzielnicy żeby było bezpiecznie. Pozdrawiam
Mam pytanie odnośnie sytuacji opisanej w pkt. 1. Sieć zasilająca bez instalacji uziemiającej (TN-C). Gdy pralka jest włączona i płynie przez nią prąd, to napięcie pojawia się też na przewodzie N, ponieważ prąd wraca nim do źródła. Dlaczego w takim razie to napięcie nie pojawia się też na obudowie pralki, skoro jest ona podłączona z przewodem N za pośrednictwem przewodu PE? Czy to dlatego, że potencjał przy uziemieniu transformatora jest najniższy z możliwych, i tak jakby “zasysa” cały prąd płynący przewodem N, nie pozwalając mu się nigdzie rozłazić na boki? Pytam jak najbardziej serio, bo zawsze mnie to zastanawiało…
co do układów sieci, mam pytanie czy można sieć TN-C robiąc osobną sieć uziemiającą zamienić na układ TT. Wiem że w starych blokach mieszkalnych to raczej nie wykonalne, ale teoretycznie tak to wygląda?
Z góry dzięki za odpowiedź 🙂
Układ TN-S, przekrój 4mm2 – czy na przewodzie PE może pojawić się napięcie ok. 5V mierzone między N? Wcześniej myślałem, że to w gniazdkach coś było na słabym styku, bo na bolcach pokazywało właśnie takie napięcie. Ale w końcu rozebrana została cała rozdzielnica, wszystko wypięte i przy pomiarach na samych żyłach wyszło, że na przewodzie PE dochodzącym do mieszkania od dystrybutora energii jest to napięcie. Neonówka się nie świeci, Fazer tylko czasem błyśnie na ułamek sekundy. Czy to normalne zjawisko indukcji i opór przewodu zaciąga takie napięcie do mieszkania, czy jest jednak jakiś powód do obaw?
Witam. W rozdzielnicy mam 2 szyny PE i N. Szyna PE jest uziemiona do gsw pod rozdzielnicą (uziom fundamentowy) i dodatkowo z szyny PE idzie przewód do złącza od taurona ( od rozdzielnicy do złącza mam przewód 5 żyłowy ). Z szyny N w rozdzielnicy też idzie przewód do złącza . W złączu jest rozdział PEN na PE I N i mam takie pytanie czy w rozdzielnicy w domu też powinienem połączyć szynę PN i N ???
Witam,
Zastanawiam się na ile można sobie “pozwolić” przy podpinaniu przewodów ochronnych między kontaktami/lampami, np:
a) przewody ochronne 2 lamp, których zasilania są na różnych bezpiecznikach, ale podpiętych do jednej różnicówki,
b) przewody ochronne gniazdka i lampy, których zasilania są na różnych bezpiecznikach i różnych roznicowkach,
c) przewody ochronne gniazdka/lampy, które są zasilane z różnych faz
Czy przewody ochronne w powyższych przypadkach można spinać po prostu z przewodem ochronnym kabla zasilajacego z dowolnego z 2 obwodow czy są jakieś ograniczenia? Oczywiście przy założeniu, że przewody fazowe i neutralne z różnych zabezpieczeń nigdzie nie są “pomieszane”.
Pozdrawiam
Toczę spór z kolegą i nie mogę się doszukać w internecie odpowiedzi, może tu mnie ktoś podeśle w dobre miejsce. Urządzenie ma gniazdko na uziemienie, zostało wpięte do gniazdka bez uziemienia i prąd kopnął użytkownika. Wina jest po stronie użytkownika, czy urządzenia? Są jakieś regulacje na taką sytuację jak niepoprawne użytkowanie urządzenia? Z góry dzięki za jakiś przepis czy informację o braku 🙂
Zawsze mnie ciekawiło łączenie uziemienia do zbrojenia ław budynku. W przypadku uderzenia pioruna w takie uziemienie nie rozerwie nam betonu w tej ławie?
Witam. Mam taką sytuację w mieszkaniu bloku z układem TN-C. Między fazowym “L” a rurą z C.O. Istnieje napięcie około 220 V. Mój wniosek jest taki że instalacja C.O. Jest uziemiona lub zerowana do PEN w miejscu pompy węzła głównego która jest zasilana elektrycznie. Moje pytanie jest takie czy również mogę tą instalacje C.O. wykonaną z rur miedzianych wykorzystać do uziemienia podziału PEN. Dziękuję. Pozdrawiam.
Mam pytanie jak to jest że prąd płynie do ziemi? Jeśli nigdzie nie było by uziemienia w sieci energetycznej to prąd popłynie do ziemi? Jeśli np mam zwykłą baterię to czy może z niej popłynąć prąd do ziemi?? Przecież trzeba zamknąć obwód + i -. Jeśli nie to po kiego czorta sieć energetyczna jest uziemiana?
W jaki sposób w instalacji jednofazowej przy upalnym zerze w urządzeniu które zostało wyłączone zamyka się obwod?:)
Ja bym tylko chciał zwrócić uwagę na to, że — przynajmniej w moich doświadczeniach — w tzw. starym budownictwie można się spotkać ze starą instalacją oświetleniową, w której sterowanie (wyłącznik) zainstalowane jest na przewodzie neutralnym (lub neutralno-ochronnym). O ile zapewne ułatwia to wymianę samego wyłącznika, o tyle z podpięciem oprawki może już być… ciekawie (no bo kto wzywa elektryka żeby lampę powiesić, nie?), i parokrotnie (w tym raz w domu mojej babci) miałem nieprzyjemność “spotkać się” z 230V na metalowej oprawce wtedy, gdy obwód był teoretycznie odłączony.
Miałem to szczęście, że ktoś nauczył mnie dotykać części metalowych zewn. stroną dłoni — w przeciwnym wypadku bardzo możliwe, że bym o tym dzisiaj nie wspominał.
Dzień dobry. Bardzo dobry artykuł. Nie jestem z branży, lecz z zachowaniem zasad bezpieczeństwa czasem występuje potrzeba prac domowych jak zmiana gniazdka czy żyrandola i staram się uzupełnić wiedzę na tyle na ile się da, aby przeprowadzić to jak najlepiej. Mam różne próbniki i miernik uniwersalny.
Dziś natrafiłem na nowym problem: potrzebuję zmienić żyrandol. Zdjąłem żyrandol i patrzę, że z sufitu wychodzą mi 3 przewody: brązowy, niebieski i żołto-zielony, ale co ciekawe widzę, że w kostkę są tak wpięte, że niebieski jest osobno a żółto-zielony razem z brązowym… (dla mnie niezrozumiałe, ale nie ja to montowałem..)
Zdejmuję więc wyłącznik, a tam przewody niebieski i brązowy są podpięte do wyłącznika, a żółto-zielony wisi luzem (zaizolowany). Sprawdzam więc swoim próbnikiem gdzie jest faza, i sytuacja jest następująca:
Dodam, że jest to blok z lat około 1995, instalacja miedziana. Nie mam niestety żadnych planów elektrycznych, schematów itp, jesteśmy którymś z kolei właścicielem. Zmiany w instalacji dokonywali elektrycy poprzedniego właściciela oraz przed naszym wprowadzeniem się kilka lat temu. Niestety nie znajduję też w mieszkaniu żadnych puszek do łączenia przewodów, a w puszkach wyłączników nie ma dodatkowych połączeń ani kabli jak to bywa w systemach bezpuszkowych (według mojej obserwacji).
Uwzględniając powyższe mam następujące pytania:
z góry dziękuję za pomoc. Oczywiście mogę zorganizować elektryka do tych spraw, ale jest pandemia a po drugie wolałbym i tak poszerzyć swoją wiedzę. Mogę jednak w zamian za kompleksową merytoryczną poradę wesprzeć kogoś/autora tego bloga jakąś kwotą.
Witam, teraz mam mętlik otóż przeglądając dokumenty ZE w charakterystyce przyłącza podał że zostanie ono zrealizowane w sieci TT. Po wykonaniu przyłącza elektryk który wykonywał mi instalacje (3f) do celów budowlanych poprowadził mi od skrzynki w granicy działki kabel 4×10 + bednarkę (w krzynce połączona z przewodem PE) do rozdzielni budowlanej z bezpiecznikami (czyli według schematów bardziej TNS niż TT). Docelowo ma zostać to przedłużone do domu jak będzie wykonywał instalacje. I teraz moje pytanie czy wystarczy teraz taka forma uziomu ponieważ firma która wykonywała mi fundament nie pomyślała o wykonaniu uziomu fundamentowym przy czym teren też mam nie ciekawy głownie piasek w pierwszej warstwie a później głównie kamień krzemienny z niewidomo czym wiec wbicie jakich kolwiek szpilek nie wchodzi w grę.
Dziękuję za objaśnienia, ale mam pytanie dot. miejsca podłączenia przewodu PE do bednarki/listwy uziemiającej – płaskownika wchodzącego do domu.
Mam płaskownik o pewnej długości idący wzdłuż rozdzielnicy, czy mogę od niego poprowadzić osobny przewód uziemiający do listwy uziemiającej rozdzielnicy, osobny do ogranicznika przepięć itd, czy lepiej, żeby nie tworzyć pętli (i ew. różnic potencjałów) listwę PE rozdzielnicy podłączyć do płaskownika i do niej podłączać uziemienia przewodów i organicznika przepięć?
Myślałem, żeby ogranicznik przepięć podłączyć “bliżej” ziemi, a za nim dopiero listwę PE rozdzielnicy.
Pozdrawiam,
Ma Pan dar do tłumaczenia!!!
Świetna robota.
Przeczytałem cały internet i jestem przekonany, że w domach jednorodzinnych stosuje się raczej układ TN-C-S a nie TT. W punkcie 4 na rysunku coś nie gra, bo w sieci TT przecież nie ma przewodu PE. Każdy odbiornik ma swoje uziemienie.
Dzień dobry.W domu mam instalację TN-C 3 fazową .Między domem a garażem został położony kabel YKY 3×4. W tej chwili pilnie potrzebują w garażu instalacji 3f i 1f. Czy jest możliwe podłączenie 3 faz do kabla a przewodu PEN do 3m uziomu wbitego w garażu?
Krzysztof
Panie Radku świetny artykuł, wszystko prosto wyjaśnione 🙂 tylko mam jedno pytanie jak podłączamy lampę w sieci TN-C ? Mostkujemy wtedy przewód neutralny z obudową oświetlenia do przewodu PE?
Dzień dobry. Muszę dorobić kolejne gniazdko w pokoju. Kabel chcę pociągnąć od istniejącego gniazdka. Instalacja jest dwużyłowa bez uziemienia (żółto-zielonego kabelka). Myślałem o ewentualnym dociągnięciu przy okazji uziemienia z piwnicy ale było by to bardzo trudne (kucie bruzd, zrywanie boazerii). W kuchni mam instalację 3 żyłową i ewentualnie mógłbym spróbować przewiercić ścianę aby dociągnąć 3 żyłę do pokoju. I teraz dwie kwestie: po pierwsze czy można tak zrobić gdy kuchnia i pokój są odrębnymi obwodami zabezpieczonymi osobnymi bezpiecznikami. I czy ma to jakikolwiek większy sens zakładając że do gniazdka na stałe podłączone mają być sprzęty typu telewizor, router (może czasem odkurzacz czy “farelka” ale tylko awaryjnie). Przewiercenie ściany nie będzie proste bo to gruba ściana kominowa i mogę wwiercić się w komin wentylacyjny. Może nie warto kombinować i zmostkowanie bolca wystarczy przy takim użytkowaniu gniazdka? (żadne pralki czy żelazka nie będą tam podłączane)
Radek, dobra robota.
Komentarze gości również w wiekszosci konstruktywne i na temat.
Choc nie jestem praktykującym elektrykiem, to chciałbym skorzystać z Waszej pracy włożonej w ten blog i dopytać o swój przypadek:
Zasilanie z zewnątrz jest w układzie TN-C (3 fazy, kabel 4x150mm2, ale to chyba mało istotne) i przechodzę w domu jednorodzinnym na TN-C-S. Proszę kolegów o zweryfikowanie, czy poprawnie zrozumiałem idee rozdziału PEN (pomocny może być rysunek):
KRÓTKO – punkt rozdziału PEN tworzę w skrzynce przydomowej w miejscu łączenia kabla zasilającego z zewnątrz 150mm2 i kabla wprowadzonego do domu 10mm2, dodatkowo do punktu tego podłączam własny uziom.
Proszę zerknąć na uproszczony rysunek i odp. czy nie popełniłem błędu?
Dziękuję i pozdrawiam!
https://drive.google.com/file/d/1LjBAtbgYuh_H6kPySedi5EGNy-efQNV3/view?usp=sharing
Witam. Chciałbym dopytać się w takim temacie,dom 2rodzinny sieć TN w skrzynce licznikowej 1-szy licznik 3fazowy i 2-gi licznik 1fazowy zabezpieczenie przedlicznikowe w dwóch przypadkach C25. 1-szy zasila jedną rodzinę i jest wyprowadzone uziemienie z bednarki i rozdzielony jest PEN w rozdzielni głównej, natomiast drugi licznik 1fazowy jest podłączony do drugiej rozdzielni (druga rodzina) wychodzi L i PEN,linia wewnętrzna zasilająca ma 20metrów przewód 5×4 (wykorzystane tylko 2przewody).Druga rozdzielnia nie ma uziemienia tylko dochodzi L i PEN, Czy wykonanie uziemienia i podział PEN jest dopuszczalne, przekrój przewodu LWZ wg. mnie zbyt mały? Z góry dziękuję za pomoc.
Cześć, mam takie pytanie, w warunkach przyłączenia do domku jednorodzinnego mam:
1) “odcinek kablowy nN 4×120” (transformator – szafka Taurona przy działce)
2) “Od szafki złączowo-pomiarowej wykonanej w układzie TN-C wprowadzić do budynku odpowiednie do potrzeb odbiorców linie kablowe niskiego napięcia”
3) “Instalacje wewnętrzne wykonać w układzie TN-S”
Po przeczytaniu Twojego tekstu widzę (lub tak mi się wydaje) jak przejść z TN-C na TT. Ale na TN-S to nie bardzo. Jak to jest?
Hej! Mam pytanie. Montuje lampy gruntowe w I klasie, a więc z uziemieniem. 5 szt. szeregowo na jednym przewodzie 3×1,5 yky. Czy wystarczy, że przewód ochronny będzie podłączony pod wtyczkę do gniazdka i pod ostatnią lampę, czy każda lampka po kolei musi być uziemiona?
Witam mam pytanko odnośnie uziemienia instalacji,W moim domu była instalacja typu PRL czyli dwu żyłowa (faza i neutralny) i przewody były jeszcze aluminiowe. Po remoncie wymieniłem kable w całej instalacji na przewody miedziane trzy żyłowe. Pytanie moje brzmi jak doprowadzić uziemienie do całej instalacji jeżeli w rozdzielni i w skrzynce gdzie jest licznik nie ma uziemienia. Jeden elektryk doradził mi żebym kupił 2 pręty do uziomu skręcane nie krótsze jak 3m i wbił je w ziemie do samego końca i doprowadził do niech przewód uziemiający typu LGY grubości 4mm i tak samo przewód ten doprowadzić do rozdzielni i tam spiąć z resztą przewodów uziemiających poprzez szyne PE. Czy takie połączenie jest sensowne i bezpieczne?
Czyli reasumujac. Kabel zolto-zielony wyprowadzony z kuchni podpinam do bednarki i zakopuje tak???
Mam pytanie. Dom jednorodzinny. Instalacja uziemniająca wpięta do bednarki przyspawanej do zbrojenia fundamentów. Pomiar ok. W instalację PE podpięte też rury wodne, wanny, brodziki itp. Pytanie: co się dzieję gdy zaistnieje sytuacja że przepięciówka zadziała w przypadku uderzenia pioruna w sieć naziemną zasilającą i puści naddatek napięcia na uziom? Czy to spowoduje że to napięcie pokaże się również na urządzeniach podpiętych do PE np. wannie, brodziku? Było by to raczej katastrofalne w skutkach jeżeli ktoś by akurat korzystał z tych dóbr cywilizacji. Czy może trzeba w przypadku montażu przepięciówek np. typu BC wykonywać dwa obwody uziemniające ? Instalacyjny oraz odprowadzający, w przypadku nagłych skoków napięcia?
Świetny i realny opis, dziękuję, podzieliłem instalację z TN-C na TN-C-S w Tablicy Rozdzielczej w mieszkaniu, jednak po tym artykule, kupiłem i poprowadziłem przewód neutralny żółto-zielony do ziemi w piwnicy, i rozłączyłem TN-C-S, czyli neutralny został połączony z niebieską listwą, wbiłem metalowy pręt o średnicy 10 mm na głębokość 0,8 m i połączyłem z z przewodem ochronnym za pomocą złącza odgromowego i z listwą w tablicy, teren górzysty, okolice Jeleniej Góry, proszę mi napisać, czy to ok, lub jak zmierzyć rezystancję.
Pozdrawiam
Gienek
wszystko ładnie pięknie gdy nie nastąpi uszkodzenie przewodu PE wtedy nieświadomi zostaniemy porażeni (nawet różnicówka na wiele się nie zda), podobnie jak i w TT przerdzewieje bednarka dość częsty przypadek. Takie sytuacje wykryją jedynie pomiary w budownictwie wielorodzinnym wykonywane co 5 lat, w domach prywatnych doznamy tego przez “kopnięcie”
Szanowny autorze,
“W wielu urządzeniach (bardzo często w “małych” AGD), zamiast wtyczki zasilającej z uziemieniem, zauważysz wtyczkę, w której nie ma otworu na bolec uziemiający. To wcale nie oznacza, że urządzenie nie posiada ochrony przed porażeniem elektrycznym. Na obudowie urządzenia zwykle znajduje się tzw. tabliczka znamionowa na której możesz napotkać na symbol dwóch kwadratów (jeden wewnątrz drugiego). To oznacza, że urządzenie nie posiada dostępnych elementów przewodzących (obudowa najczęściej wykonana z plastiku) i co za tym idzie nie ma potrzeby jego uziemienia”
dokładniej jest to urządzenie II klasy ochronności posiadające oprócz izolacji podstawowej ( roboczej ) izolację dodatkową lub wyposażone jest w izolacje wzmocnioną ( równoważną .)
Pozdrawiam
Witam
Żaden ze mnie elektryk i sie na pradzie nie znam, ale jak patrze na te rysunki, to widze, ze przewod ochronny i neutralny, to tak naprawde 2 x uziemienie. Zastanawia mnie, gdyby podlaczyc jakies urzadzenie tylko do przewodu fazowego, to czy by dzialalo (wlaczylo sie).
I drugie pytanie. kiedy przewod N sie przerwie i nastepuje przebicie na obudowe pralki (PE dziala) to czy nie jest to czasem rownoznaczne z dotknieciem przewodu fazowego i byciem pokopanym? Przeciez przez przewod fazowy i przez obudowe przeplywa (teraz) prad.
Skoro przewod PE i N mozna podpiac do 1 uziemienia np przy domu i jest ok, to czemu by nie pusicic do gniazka tylko fazy i 1 przewodu, a w gniazdku zmostkowac PE i N. Na to samo wyjdzie a mniej kabla trzeba by uzyc. Gdzie zle mysle?
Witam,
Mam pytanie odnośnie przewodu ochronnego przy roletach.
Do przycisków sterowania rolet z rozdzielnicy dochodzą przewód 3x1mm N,L,PE.
Dodatkowo doprowadzone są przewody do tych przycisków 5×1,5mm biegnące na strych do przekaźników alarmu sterujących pracą rolet centralnie. Czy dobrym pomysłem jest połączyć ze sobą na strychu wszystkie żyły PE?
Dodam jeszcze że grupy rolet zasilane są z różnych faz.
Przed wymianą instalacji elektrycznej zastałem taką sytuację w łazience: z czterech przewodów wystających z rozmontowanego gniazda 2 były PEN oraz 1 L, czwarty przewód wystający z gniazda miał zapewne służyć do podpięcia instalacji dalej… oznacza to, że przewody PEN tworzyły zamknięty obwód. Czy była to standardowa praktyka w starym budownictwie? Czy ktoś źle spiął kable?
Zastanawiam sie ze jezeli bedzie przebicie do obudowy podlaczonej do PE i zadziala wylacznik nadpradowy to jezeli dotkne to nic nie powinno sie stac wiec po co jeszcze roznicowka?
Witam. Nurtuje mnie następujące pytanie: po co uziemiać punkt rozdziału PEN na PE i N (w układzie TN-C-S) skoro mając uziom w rozdzielnicy można go podłączyć do listwy ochronnej (bez mostkowania z “zerem”) i będzie układ sieci TT? Z góry dziękuję za rozwianie moich wątpliwości.
Witam czytelników tego zacnego bloga, zainspirowany powyższym, ciekawym tematem postanowiłem posprawdzać uziemienia gniazdek dokonując prosty pomiar multimetrem poprzez fazę, przewód N i PE. Okazuje się, że w jednym gniazdku nie mam uziemienia (bolec jest niepodłączony). Układ sieci wewnętrzny to TT, a zewnętrzny TN-C. Czy mogę zrobić w związku z tym mostek ze styku PE do N żeby mieć przynajmniej jakąś podstawową ochronę w tym gniazdku..?…Dziękuję za pomoc..
W ilustracji do pkt.1 czyli sieci TN_C jest błąd, zgodnie z normami przewód PEN oznacza się przewodem żółtozielonym z zakończoną np niebieską izolacją na końcu (niebieski pasek), i taki przewód powinien wchodzić najpierw na PE urządzenia, potem być dopiero mostkowany do N.
Ta sama sytuacja w rysunku gniazdka, podłączenie OK, ale oznaczenie kolorów błędne.
Niestety tak pokazane “schematy” utrwalają u ludzi błędne pojęcie, a to trzeba zdecydowanie rozgraniczyć.
Witam. Swietny artykuł, bardzo przydany. Mam jednak pytanie, czy układ sieci TN-S należy dodatkowo uziemić?
Mam w domu (nowe budownictwo) układ sieci TN-S. Ze złącza kablowego mam poprowadzony 5×10 mm2 ok. 15 metrów, ale elektryk równolegle z układaniem kabla, zakopał bednarkę. Mam wątpliwości czy do tej bednarki należy podłączyć listwę zaciskową PE w rozdzielnicy osobnym kablem, czy może jest to dublowanie uziemienia, a może któroś z tych punktów uziemienia jest lepsze??.
Zdanie na ten temat są podzielone
Witam, po tym artykule mam pewną wątpliwość ale po kolei, posiadam sieć zasilającą TN-C i chcę wykonać dodatkową instalacje uziemiającą w obrębie domu w której przewody ochronne poszczególnych obwodów podłącze na wspólną listwę do której wykonam uziom prętowy z póżniejszym pomiarem.
Pytanie – czy należy, czy warto ową listwę połączyć z listwą przewodów neutralnych tak jak przy rozdziale PEN ?
Witam,uziemienie punktu podzialu na zdjeciu przewod ochronny z niebieska tuleja mozna podlaczyc do rury wodociagowej?nie posiadam zadnej bednarki ani gsu.dzieki za odpowiedz pozdrawiam